بورت آزمایشگاهی

بورت آزمایشگاهی، یکی از اقلام ضروری مورد استفاده در آزمایشگاه است که برای توزیع و اندازه گیری حجم معین و بسیار دقیق از مایعات مورد کاربرد قرار میگیرد.بورت ها بطور معمول در تیتراسیون جهت تعیین غلظت مجهول یک محلول مورد استفاده قرار میگیرند. در ادامه با ما همراه باشید تا بصورت عمیق تر به معرفی این ابزار آزمایشگاهی بپردازیم.

بورت آزمایشگاهی چیست؟

بورت یک قطعه ضروری از ظروف شیشه ای آزمایشگاهی است که در شیمی تجزیه برای توزیع حجم دقیقی از مایعات مورد کاربرد قرار میگیرد. طراحی و عملکرد آن، به گونه ایست که آن را به یک ابزار کلیدی در آزمایش ها، بویژه در تیتراسیون، تبدیل نموده است، جایی که دقت در اندازه گیری برای بدست آورن نتایج قابل اعتماد از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است. برای درک بهتر عملکرد بورت آزمایشگاهی با ما همراه باشید تا در ابتدا با فرآیند تیتراسیون آشنا شویم.

بورت در تیتراسیون

یکی از کاربردهای اصلی بورت، استفاده از آن در فرآیند تیتراسیون (Titration) است. تیتراسیون یک تکنیک آزمایشگاهی است که در آن با استفاده از یک محلول با غلظت مشخص که با عنوان تیترانت (Titrant) شناخته میشود، غلظت مجهول یک محلول دیگر که با عنوان آنالیت (ماده مورد آزمایش Analyte) شناخته میشود را بدست می آورند. بطور خلاصه در فرآیند تیتراسیون، ابتدا بورت با محلول تیترنت پر میشود و سپس با باز کردن شیر بورت، تیترانت با دقت به ارلن مایر یا بشر حاوی آنالیت اضافه میشود. این فرآیند تا زمانی ادامه می یابد که واکنش شیمیایی بین تیترانت و آنالیت کامل شود. تکمیل واکنش اغلب با یک تغییر قابل توجه مانند تغییر در رنگ یا سایر ویژگی های قابل مشاهده مشخص شود که از این نقطه به عنوان نقطه پایانی (End Point) یاد میشود. غلظت آنالیت با ضرب کردن غلظت تیترانت در حجم تیترانت استفاده شده و تقسیم عدد بدست آمده بر حجم آنالیت استفاده شده بدست می آید.

انواع بورت

انواع مختلفی از بورت ها برای کاربردهای خاص طراحی شده اند، از متداول ترین آنها میتوان به بورت ساده شیشه ای (Single Burette)، بورت اتوماتیک شیشه ای (Automatic Burette) و بورت دیجیتال (Digital Burette) اشاره نمود که در ادامه به معرفی هرکدام از آنها میپردازیم.

بورت ساده: بورت های ساده، نوع سنتی و از پرکاربردترین بورت ها به شمار می آیند. در انتهای لوله درجه بندی شده این نوع از بورت یک شیر قرار دارد که به صورت دستی توسط اپراتور کنترل میشود. کاربر با استفاده از این شیر تخلیه سرعت جریان مایع در هنگام توزیع را تنظیم میکند. بورت های ساده به دلیل قیمت مقرون به صرفه و عملکرد آسان، بطور گسترده در کاربردهای مختلف مورد استفاده قرار میگیرند.

بورت اتوماتیک: با گذشت زمان، طراحی بورت ساده سنتی به گونه ای تغییر کرده است تا عاملی برای سهولت استفاده و انجام تیتراسیون به شیوه ای کارآمدتر باشد. این تغییرات شامل اضافه شدن یک مخزن شیشه ای در قسمت پایین بورت، جهت قرار دادن محلول تیترانت (محلول با غلظت مشخص در فرآیند تیتراسیون) است. در این نوع از بورت آزمایشگاهی، محلول تیترانت با استفاده از یک پوار بورت و ایجاد فشار هوا در مخزن، به داخل بورت و به بالا جریان می یابد، تا جاییکه سطح محلول به صورت خودکار و با دقت بالا روی صفر قرار بگیرد. استفاده از بورت اتوماتیک علاوه بر افزایش سرعت در فرآیند تیتراسیون، به جلوگیری از خطای انسانی در اندازه گیری نیز کمک نموده و در نتیجه، اطمینان از ارائه دقت در سطحی بالاتر را  تضمین مینماید.

بورت دیجیتال: بورت های دیجیتال با ادغام قطعات الکترونیکی، دقت در بالاترین سطح را ارائه میدهند. این نوع از بورت های آزمایشگاهی از یک صفحه نمایش دیجیتال بهره میبرند تا مشاهده و خواندن مستقیم حجم توزیع شده از مایع را فراهم سازند. بورت های دیجیتال برخلاف بورت های ساده و اتوماتیک شیشه ای که در آنها کاربران فقط دسترسی به حجم معینی از مایع را دارند (بعنوان مثال بورت 25mL یا 50mL)، میتوانند برای حجم های توزیع خاص نیز تنظیم گردند. و علاوه بر این توانایی تنظیم حالت های تیتراسیون و ثبت داده ها را نیز ارائه میدهند. این نوع از بورت ها در فرآیندهایی که دقت در اندازه گیری از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است مورد کاربرد قرار میگیرند.

بطور کلی انتخاب نوع مناسب بورت به نیازهای خاص آزمایش، محدوده حجم و سطح دقت مورد نیاز بستگی دارد. هرکدام از انواع بورت ها مزایای خود را دارند و یک انتخاب ایده آل باید بر اساس عواملی از جمله ماهیت محلول، دقت مورد نیاز و سهولت استفاده در محیط آزمایشگاه باشد.

دقت و کالیبراسیون بورت

بورت ها بطور معمول توسط کمپانی های تولید کننده معتبر همراه با گواهی کالیبراسیون ارائه میشوند، با این حال در صورت عدم ارائه گواهی کالیبراسیون از سوی تولید کننده، امکان درخواست گواهی کالیبراسیون بورت از مراکز معتبر کالیبراسیون وجود دارد.

کالیبراسیون شامل بررسی دقت علامت های درجه بندی حجم، توسط پر کردن بورت با حجم مشخصی از مایع و مقایسه آن با دقت درجه بندی روی بورت است.

بطور کلی بورت ها در برخی از شرایط خاص نیاز به کالیبراسیون مجدد دارند که در ادامه به توضیح چند نمونه از آنها میپردازیم:

تغییرات تاثیرگذار محیطی: تغییرات در محیط آزمایشگاه، مانند نوسانات دما یا قرار گرفتن در معرض مواد خورنده، می تواند به طور بالقوه بر کالیبراسیون کلیه تجهیزات آزمایشگاهی تأثیر بگذارد. در صورت ایجاد اینگونه تغییرات قابل توجه، ممکن است کالیبراسیون مجدد ضروری باشد.

رعایت مقررات: برخی از صنایع ممکن است دارای مقررات یا استانداردهای خاصی باشند که بدون توجه به کالیبراسیون اولیه سازنده، نیاز به کالیبراسیون منظم تجهیزات آزمایشگاهی داشته باشند.

برنامه‌های کنترل کیفیت: آزمایشگاه‌هایی که برنامه‌های کنترل کیفیت دقیق دارند ممکن است سیاست‌های داخلی خود را داشته باشند که کالیبراسیون مجدد دوره‌ای تجهیزات را برای اطمینان از نتایج ثابت و قابل اعتماد الزامی می‌کنند.

بازرسی منظم و در صورت لزوم کالیبراسیون مجدد بورت می تواند به اطمینان از دقت در کاربردهای آزمایشگاهی کمک کند.

نکته پایانی

بطور کلی بورت ها ابزارهایی ضروری در آزمایشگاه ها به شمار میروند که شرایط را برای اندازه گیری دقیق و توزیع مایعات فراهم می کنند. استفاده از آنها در تیتراسیون، در میان سایر کاربردها، اهمیت آنها را در تجزیه و تحلیل کمی برجسته می کند. درک ساختار، انواع و استفاده مناسب از بورت ها برای دانشمندان و دانشجویان به طور یکسان ضروری است. چرا که این امر، یکپارچگی و دقت در آزمایش های شیمیایی را تضمین مینماید.

از اینکه آسمان لب را بعنوان منبع خرید خود انتخاب نموده ای سپاسگزاریم.